Paylaş:

Kınalızadə Əli Əfəndi XVI əsrin mühüm Osmanlı alim, dövlət xadimi və şairlərindən biridir.

Xüsusilə şah əsəri sayılan Əhlak-ı Alai adlı əsəri ilə tanınır. Bu əsər Osmanlı dövrünün əxlaq anlayışından və fərdi inkişafdan hərtərəfli bəhs edən mühüm mənbədir.

Ala'i Etika nədir?

Ahlak-ı Ala'i türkcə bir etik kitabıdır. Kınalızadə bu əsəri Şam qazisi ikən yazmış və dövrün mühüm dövlət xadimlərindən olan Semiz Əli Paşaya həsr etmişdir. Əsər öz adını “ululuq, yüksəklik” mənasını verən “əla” sözündən götürüb.

Əhlak-ı Alainin məzmunu

Bu əhatəli əsərdə təkcə fərdin əxlaqından deyil, həm də ictimai əxlaqdan, dövlət idarəçiliyindən, insan münasibətlərindən geniş bəhs olunur. İşdə;

İnsanın Özü ilə Münasibəti: İnsanın təbiəti, ruhu, ruhu və ağlı kimi mövzular araşdırılır.

İnsanın Cəmiyyətlə Münasibətləri: Ailə, cəmiyyət və dövlət kimi sosial strukturların mənəvi ölçüləri müzakirə edilir.

Dövlət İdarəçiliyi: Ədalət, ləyaqət və mərhəmət kimi dövlət idarəçiliyində vacib olan dəyərlər vurğulanır.

Əxlaqi Prinsiplər: Səbir, şükür, alicənablıq və dürüstlük kimi ümumi əxlaqi prinsiplər ətraflı izah edilir.

Kınalızadə əsərini İslam əxlaqı üzərində qurarkən, dövrünün digər fəlsəfi və əxlaqi cərəyanlarından da təsirləndi. Beləliklə, Əhlak-ı Əlai o dövrün ümumi əxlaq anlayışı ilə yanaşı, İslam dünyasının əxlaq anlayışını da əks etdirir.

Əhlak-ı Alainin Əhəmiyyəti

Əhlak-ı Əlai təkcə dövrü üçün deyil, bu gün üçün də əhəmiyyətli bir əsərdir. İşin əhəmiyyətini aşağıdakı kimi ümumiləşdirmək olar:

Əhatəli Əxlaq Ensiklopediyası: Əhlak-ı Əlai, İslam əxlaqı ilə yanaşı, ümumi insan əxlaqı haqqında da geniş məlumat verir.

Osmanlı Dövrünün Əxlaqi Hissləri: Əsər Osmanlı dövrünün əxlaqi duyumunun əsas xüsusiyyətlərini ortaya qoyur.

Aktuallıq: Əsərdəki bəzi əxlaqi prinsiplər bu gün də qüvvədə qalır.

Tədris Mətni kimi istifadə: Uzun illər mədrəsələrdə əxlaq tərbiyəsi üçün əsas mənbə kimi istifadə edilmişdir.

Əhlak-ı Əlai Kınalızadə Əli Əfəndinin ən mühüm əsərlərindən biri olmaqla Osmanlı düşüncə dünyasının mühüm məhsuludur. Əsər təkcə əxlaq fəlsəfəsi sahəsində deyil, həm də tarix, sosiologiya və siyasət kimi sahələrdə mühüm mənbədir.

Bu gün bu əsəri araşdırmaq fərdi və ictimai əxlaqı daha dərindən dərk etməyə kömək edəcək.