Paylaş:

Uşaqlarda həddindən artıq qıcıqlanmanın səbəbləri çox vaxt çoxşaxəli və mürəkkəbdir. Belə davranışın yaranmasında bioloji, psixoloji, ekoloji və akademik amillərin birləşməsi rol oynayır.

Buna görə də, uşaqların emosional və davranış problemlərini həll edərkən hərtərəfli və vahid yanaşma vacibdir. Valideynlər, müəllimlər və səhiyyə işçiləri birgə işləməklə uşaqların sağlam inkişafını dəstəkləyə və əsəbilik kimi davranış problemlərini idarə edə bilərlər.

Uşaqlarda bu davranış pozğunluğunun əsas səbəblərini başa düşmək müvafiq müdaxilə və idarəetmə strategiyalarının hazırlanması üçün çox vacibdir.

1. Bioloji amillər

Genetik meyl
Ailədə oxşar davranış nümayiş etdirən şəxslərin olması, uşaqlarda həddindən artıq əsəbiliyin genetik komponent ola biləcəyini göstərir. Xüsusilə, diqqət çatışmazlığı hiperaktivlik pozuqluğu (DEHB) kimi nevroloji vəziyyətlər genetik ötürülmə ilə əlaqələndirilir.

Beyin Kimyasında Balanssızlıqlar
Nörotransmitterlərdə (məsələn, dopamin və serotonin) balanssızlıq uşaqlarda impuls nəzarətinə və emosional tənzimləməyə təsir edə bilər. Bu cür kimyəvi balanssızlıqlar uşaqlarda həddindən artıq əsəbi davranışlara səbəb ola bilər.

2. Psixoloji amillər

Emosional Tənzimləmə Çətinlikləri
Uşaqlar öz duyğularını tanımaq və ifadə etmək üçün kifayət qədər inkişaf etməmiş ola bilərlər. Bu, məyusluq, qəzəb və kədər kimi duyğuların həddindən artıq və nəzarətsiz ifadəsinə səbəb ola bilər.

Travma və Stress
Keçmiş travmatik hadisələr və ya davam edən stress amilləri (məsələn, məişət zorakılığı, valideyn boşanması) uşaqlarda həddindən artıq əsəbilik əlamətlərinə səbəb ola bilər. Travma sonrası stress pozuqluğu (TSSB) kimi şərtlər də bu davranışları tetikleyebilir.

3. Ətraf Mühit Faktorları

Valideynlik tərzi
Avtoritar və ya laqeyd valideynlik tərzləri uşaqlarda həddindən artıq incə davranışların yaranmasına kömək edə bilər. Həddindən artıq sərt intizam üsulları və ya qeyri-ardıcıl intizam təcrübələri uşaqların stress və məyusluqla mübarizə qabiliyyətinə mənfi təsir göstərə bilər.

Sosial münasibətlər
Həmyaşıdlarla münasibətlərdə problemlər, zorakılıq və ya təcrid kimi hallar uşaqların sosial stressini artıra və həddindən artıq döyüşkən davranışlara səbəb ola bilər. Bundan əlavə, sağlam sosial bacarıqlar inkişaf etdirə bilməyən uşaqlar emosiyalarını tənzimləyə bilmədiklərindən əsəbilik göstərə bilərlər.

4. Akademik və Məktəb Faktorları

Akademik nəşr
Məktəbdəki akademik çətinliklər və yüksək gözləntilər uşaqların stress səviyyələrini artıra və döyüşkən davranışa səbəb ola bilər. Xüsusilə öyrənmə çətinliyi olan uşaqlar bu cür təzyiqlər qarşısında daha çox çətinlik çəkə bilərlər.

Müəllim və Məktəb Mühiti
Mənfi məktəb mühiti və müəllim-şagird münasibətləri uşaqların emosional və davranış reaksiyalarına təsir edə bilər. Dəstəkləyici və anlayışlı müəllim uşağın döyüşkən davranışını azaltmaqda mühüm rol oynaya bilər.