Paylaş:

Türk ədəbiyyatının önəmli adlarından olan Hüseyn Rəhmi Gürpınarın 1913-cü ildə nəşr etdirdiyi “Gülyabani” romanı xurafat və qorxuların insanlara necə təsir etdiyini yumoristik şəkildə izah edən əhəmiyyətli bir əsərdir.

Cinlər, pərilər və xüsusən də “Ghouls” kimi fövqəltəbii varlıqlar ətrafında cərəyan edən hadisələr əslində dövrün ictimai quruluşunu, insan münasibətlərini və xurafatları kəskin tənqid edir.

Hüseyn Rəhmi Gürpınar və Əsərin Konteksti

Hüseyn Rəhmi Gürpınar romanlarında İstanbulun ətrafını, insanların həyatını, inanclarını realist şəkildə əks etdirən müəllifdir. “Qulyabani” bu xüsusiyyətlərin mühüm nümunəsidir.

Müəllif bu əsəri ilə xurafat və qorxuların cəmiyyətə mənfi təsirlərini üzə çıxarmağı qarşısına məqsəd qoymuşdur. Əsərin çap olunduğu dövrdə bu cür inanclar xüsusilə kənd yerlərində və İstanbulun bəzi yerlərində kifayət qədər yaygın idi.

Əsərin mövzusu və əsas personajları

“Gülyabani” romanı Muhsine adlı gənc qızın çörək pulu qazanmaq üçün ucqar malikanədə qulluqçu işləməyə başlaması ilə başlayır. Sahibkarı qoca və xəstə qadınla birlikdə malikanədə müxtəlif qəribə personajlar və fövqəltəbii hadisələr baş verir.

Muhsine tezliklə Qulyabaninin malikanənin ətrafında dolaşdığı haqda şayiələr eşidir və özü də qəribə hadisələrin şahidi olur. Lakin zaman keçdikcə bu fövqəltəbii hadisələrin arxasında əslində insan faktorunun olduğunu anlayır.

Əsərin əsas personajları bunlardır:

Muhsine: Romanın baş qəhrəmanı Muhsine gənc, maraqlı və cəsur bir qızdır. Köşkdəki sirləri həll etməyə çalışarkən, oxucunu hadisələrin içinə çəkir.

Qoca Xanım: İmarət sahibi olan qoca və xəstə qadın mövhumatlara ciddi əməl edir və Qulyabani əfsanəsinin yayılmasında mühüm rol oynayır.

Digər malikanə sakinləri: malikanədə yaşayan digər insanlar fərqli xarakter və xüsusiyyətlərə malikdirlər. Bəziləri xurafatlara inanarkən, bəziləri bu vəziyyətdən faydalanmağa çalışır.

Əsas vurğu və işin mövzuları

“Ghoul” romanının əsas vurğuları və mövzuları aşağıdakılardır:

Xurafatların tənqidi: Əsərin ən qabarıq mövzusu xurafat və mövhumatların tənqididir. Ghoul əfsanəsindən və digər fövqəltəbii inanclardan istifadə edən müəllif bu cür inancların nə qədər irrasional və zərərli ola biləcəyini göstərir.

Qorxunun Təsiri: Roman həm də qorxunun insanlara necə təsir etdiyini və insanları necə manipulyasiya edə biləcəyini izah edir. Köşkdəki insanlar Ghoul qorxusu ilə yaşamağa başlayır və bu qorxu onları irrasional davranışlara sürükləyir.

İnsan Psixologiyası və Sosial Təzyiq: Əsərdə insan psixologiyası və sosial təzyiqin fərdlərə təsiri də araşdırılır. Köşkdəki insanların davranışları onların qorxularının və sosial gözləntilərinin əksidir.

Yumor və ironiya: Hüseyn Rəhmi öz əsərində yumor və ironiyadan məharətlə istifadə edir. Gülün əfsanəsini, malikanədə baş verən hadisələri yumoristik şəkildə danışaraq oxucunu həm güldürür, həm də düşündürür.

Əsərin ədəbi əhəmiyyəti və təsiri

“Ghoul” türk ədəbiyyatında mühüm yer tutur. Xurafatların tənqidi, insan psixologiyasının tədqiqi və yumoristik povesti ilə oxucularda dərin təsir bağışlayır. Əsərdə dövrün ictimai quruluşu və inancları da işıqlandırılır.

"Ghoul" bu gün

“Qulyabani” bu gün də oxunmaqda və diqqəti cəlb etməkdə davam edir. Əsər müxtəlif nəşriyyatlarda çap olunur və teatr üçün də uyğunlaşdırılıb. Roman xurafatların və qorxuların bu gün də mövcud olduğunu xatırlatdığı üçün vacibdir.

Hüseyn Rəhmi Gürpınarın “Gülyabani” romanı xurafat və qorxunun insanlara necə təsir etdiyini yumoristik şəkildə izah edən mühüm əsərdir. Sosial tənqidi, insan psixologiyasını və yumoru məharətlə birləşdirən bu roman türk ədəbiyyatının mühüm bir parçasıdır.