Paylaş:

Soğuk Savaş'ın bitiminden bu yana en büyük krizlerden biriyle karşı karşıya olan NATO liderleri, tarihi bir zirve için İspanya'nın başkenti Madrid'de bir araya geliyor. Rusya'nın 24 Şubat'ta Ukrayna'yı işgale başlaması sonrası değişen jeopolitik dengeler ve tehdit algısı, dün başlayan ve 30 Haziran'da sona erecek zirvenin odağında olacak. Zirvede Türkiye'yi bugün Madrid'e giden Cumhurbaşkanı Erdoğan temsil ediyor. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un 2019'da, "beyin ölümü" teşhisi koyduğu NATO, Rusya'nın işgali sonrası hayati belirtilerini artırmış görünüyor. Bu canlanma göstergelerinin başında, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg'in hafta başında açıkladığı, Mukabele Gücü'nde dönüşüm yaparak hızlı müdahaleye hazır durumdaki asker sayısını 40 binden 300 bine çıkarma planı geliyor. İsveç ve Finlandiya'nın yanı sıra, NATO liderleri toplantısına ilk defa katılacak üç ülke dikkat çekti: Japonya; Yeni Zelanda ve Avustralya. ABD'nin önde gelen siyaset dergisi Foreign Policy, Japonya, Yeni Zelanda, Güney Kore ve Avustralya'nın toplantıya katılacak olmasını "Küresel Soğuk Savaş" şeklinde yorumlaması dikkatlerden kaçmadı.

Stretejik Konsept yenilenecek

Halen 30 ülkenin üye olduğu NATO'nun genişlemesinin de masaya yatırılacağı zirvede öne çıkması beklenen başlıklardan biri de NATO'nun uluslararası güvenlik açısından başlıca tehdit unsurlarını ve bunları ele alma yöntemlerini belirlediği Stratejik Konsept Belgesi'nin yenilenmesi olacak. NATO'nun son Stratejik Konsept Belgesi 2010'da kabul edilmişti. 2010'da hazırlanan belgede Rusya ile "gerçek bir stratejik ortaklık" isteğinden söz ediliyor ve "NATO-Rusya iş birliği, ortak bir barış, istikrar ve güvenlik alanı yaratmaya katkıda bulunduğu için stratejik öneme sahiptir" deniliyordu. Ayrıca ittifakı oluşturan bölgede konvansiyonel bir saldırı tehdidinin düşük olduğu belirtiliyordu. O tarihten bu yana yaşanan değişimlerin büyüklüğü 2022 Stratejik Konsept Belgesi'ne yansıyacak. Ukrayna'nın işgali sonrası NATO liderlerinin bu kez Rusya'yı güvenliğe en büyük ve doğrudan tehdit olarak kayıtlara geçirmesi bekleniyor. Ayrıca Çin'in "çıkarlar, güvenlik ve değerler açısından" yarattığı endişeler ilk kez NATO'nun Stratejik Konsept Belgesi'ne girecek. İklim değişikliği, terörizm, siber güvenlik ve uzay alanında yaşanan gelişmelerin de Konsept Belgesi'ne dahil edilmesi bekleniyor. Madrid'de ele alınacak bir diğer başlık da üye ülkelerin savunma harcamaları. NATO üyelerinin 2014'te verdikleri, GSYİH'larının yüzde 2'sini savunma harcamalarına ayırma vaadini yinelemeleri bekleniyor. NATO'dan zirve öncesi yapılan açıklamaya göre halen 9 ittifak üyesi yüzde 2 hedefine ulaşmış ya da bu hedefi geçmiş durumda; 19'u ise 2024'e kadar bu hedefi tutturma yönünde planlara sahip. Stoltenberg, bu yüzde 2'lik savunma harcamasının "tavan değil taban" değer olduğunu söylemişti.

İsveç ile Finlandiya'nın üyelik konusu belirsiz

Ukrayna'yı işgale başlaması sonrası Rusya'yla 1300 km'lik bir sınır hattına sahip olan Finlandiya ve komşusu İsveç, tarafsızlık politikasına son vererek NATO'ya katılma kararı aldı. NATO'nun 5. Maddesi'nde öngörülen kolektif savunma ilkesinden yararlanma isteğiyle Mayıs ayında resmen üyelik başvurusu yapan iki ülkenin üyelik sürecinin hızla ilerletilmesi ve Madrid zirvesinde nihayete erdirilmesi beklentisi vardı. Ancak bu beklenti Türkiye'den gelen itiraz ve taleplerle sekteye uğradı. Türkiye, NATO'nun açık kapı politikasına prensipte desteğini sürdürse de İsveç ve Finlandiya'nın üyeliklerine özellikle PKK ve YPG'ye destek verdikleri gerekçesiyle karşı çıkıyor. Türkiye'nin itirazlarını NATO Zirvesi öncesi giderme amaçlı çok sayıda görüşme yapılsa da, görüşmeler şu ana kadar sonuç vermedi. Madrid'de bugün ve yarın da Türkiye'yi ikna için çok sayıda görüşme yapılması bekleniyor. Türkiye'nin bu konuda geri adım atığp atmayacağı zirve sonunda belli olacak. Bugün Uluslararası Kriz Grubu'ndan Finlandiya ve İsveç'in pakta üyelik ihtimali konusunda "karamsar" bir rapor yayınlandı. Raporda, Ankara'nın Stockholm ve Helsinki'ye yönelik "taleplerinden geri adım atma olasılığının düşük olduğu" vurgulanırken Türkiye'nin engellemesi nedeniyle sürecin "muhtemelen sürüncemede kalacağı" belirtildi.

Ukrayna'ya destek de gündemde

Zirvede Ukrayna'ya desteğin güçlendirilmesi de görüşülecek ve Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, NATO liderlerine hitaben bir konuşma yapacak. Genel Sekreter Stoltenberg, Ukrayna'ya desteği artırmayı "acil bir ihtiyaç" olarak tanımlamış ve zirvede "kapsamlı bir yardım paketinin" kabul edileceğini açıklamıştı.

Bu pakete, Ukrayna'nın Sovyet döneminden kalma askeri teçhizatından, "savunma ve güvenlik" kapasitesini güçlendirecek NATO teçhizatına geçiş unsurlarının da dahil olması bekleniyor. Ancak bazı üyelerin, NATO'nun savaşa müdahil bir taraf gibi algılanmasından kaçınılması amacıyla bu desteğin sınırlı tutulmasını savunduğu belirtiliyor.